Хобіт, або вандроўка туды і назад

Вільям папярхнуўся. «Закрый пашчу!» — зароў ён, яктолькі хапіла моцы. — Што, лічыш, людзі самі пабягуць сюды, каб вы з Бертам пуза напхалі? Ужо паўтары вёскі злопалі пасля таго, як з гор спусціліся. Што вам яшчэ? Сказалі б хоць «дзякуй, Біл, за такі добры шматок бараніны». Ён адкусіў вялізны шмат ад барановай нагі, якую смажыў, і выцер вусны рукавом.
На жаль, тролі звычайна паводзяць сябе менавіта так, нават аднагаловыя. Паслухаўшы ўсё гэта, Більба адразу ж вырашыў што-небудзь учыніць. Можна было б хутка вярнуцца да сяброў ды папярэдзіць: побач тры тролі, ды яшчэ ў настроі, далёкім ад зычлівага, і надта ахвочыя да смажанага гнома ці поні, каб разнастаіць меню. А можна было б хуценька зрабіць крыху ўзломніцтва. Сапраўды першакласны казачны ўзломшчык ужо абчысціў бы тролевы кішэні — туды амаль заўсёды варта зазірнуць, калі здолееш, — сцягнуў бы бараніну з пожагаў, экспрапрыяваў піва ды спакойна пайшоў бы прэч, нікога не патурбаваўшы. Іншыя, не такія прафесійныя, затое больш практычныя, кальнулі б паціху кожнага троля ножыкам. Ва ўся-лякім разе, прыемная ноч была б забяспечаная.
Більба гэта ведаў. Ён чытаў пра вялікую шлькасць рэчаў, якія ніколі ў жыцці не рабіў. Узбуджаны ён быў надзвычайна і адчуваў агіду, жадаў быць за сотню міляў адсюль і адначасова не хацеў вяртацца да Торына і кампаніі з пустымі рукамі. Так ён стаяў, схаваўшыся ў цень, і вагаўся. 3 усіх разнастайных узломшчыцкіх здзяйсненняў, пра якія хобіт чытаў, найбольш лёгкім падавалася абчысціць тролевы кішэні. Таму ён запоўз за дрэва акурат за Вільямавай спінай.
Берт з Томам падышлі да бочкі, а Вільям як раз піў. Більба набраўся смеласці ды сунуў сваю маленькую руку ў неабсяжную Вільямаву кішэню. I знайшоў там кеску, вялічынёй ледзь не з торбу. «Ха! — падумаў ён, адчуваючы смак новай працы, пакуль асцярожна цягнуў кеску вонкі. — Вось і пачатак!»
Так, і на самай справе гэта быў толькі пачатак. Тролеўскія кескі звычайна не простыя, а з рознымі кепскімі штучкамі. Гэты выключэннем не быў. «Гэй, хто гэта?!» — завішчаў ён, пакінуўшы кішэню. Вільям у імгненне вока азірнуўся і схапіў Більба за шыю. Хобіт так і не паспеў скочыць за дрэва
— Трасца мне ў бок! Глянь, Берт, каго я злавіў! — сказаў Вільям.
— Што гэта? — спыталі астатнія, падыходзячы.
— Ліха яго ведае. Што ты такое?
— Більба Торбінс, узло… э, хобіт, — сказаў небарака Більба, перасільваючы дрыжыкі, спрабуючы ўцяміць, як гэта прагукаць сычом, пакуль не скруцілі.
— Узлахобіт? — спыталі яны з апаскай. Тролі тугадумы, да новага ставяцца надта недаверліва ды падазрона.
— А што ўзлахобіту рабіць у маёй кішэні? — сказаў Вільям.
— А ці можна іх есці? — спытаў Том.
— Паспрабаваць можна, — сказаў Берт, узяўшы сякач.
— Яго на адзін зуб не хопіць, — засумняваўся Вільям, які ўжо добра павячэраў. — Калі яго абадраць ды косткі вылушчыць.
— Можа, шмат такіх паблізу бегае. Пірог з іх зрабіць, — сказаў Берт. — Гэй, ты, ці ёсць яшчэ такія, што шнараць па лесе, трусік ты гэтакі? — дадаў ён, гледзячы на хобітавы калматыя ножкі, схапіў Більба за пяткі, узняў ды патрос.
— Так, так, шмат, — правішчэў Більба перад тым, як ус-помніць, што сяброў выдаваць не варта, і адразу дадаў: Не, нікога, сапраўды, нікога.
— Як гэта? — сказаў Берт, трымаючы Більба перад сабой, гэты раз за валасы.
— Так, так! — залямантаваў Більба, спрабуючы ўдыхнуць паветра. — Не трэба мяне гатаваць, добрыя спадары! Я сам добра гатую, і магу гатоўку зрабіць лепшую, чым з мяне гатоўка, калі вы мяне разумееце. Я вам зраблю цудоўнейшы сняданак, калі вы мною не павячэраеце!
— Бедны малы паўзун, — сказаў Вільям. Ён ўжо з'еў, колькі ўлезла і нават болыы, ды запіў не меншай колькасцю піва. — Бедны малы паўзун. Няхай паўзе сабе!
— Пакуль не скажа, што значыць «шмат» і «нікога» — не! — сказаў Берт. — Не хачу, каб мне глотку ў сне перарэзалі. Па-трымай-тка яму пяткі над вогнішчам, пакуль не загаворыць!
— Не буду, — сказаў Вільям. — Я яго злавіў, мая справа.
— Ты тоўсты дурань, Вільям, ж я ўжо казаў сённяшнім вечарам.
— Быдда!
— А вось за гэта ты адкажаш, Біл Хагінс! — сказаў Берт і тыцнуў кулаком Вільяму ў вока.
Бойка адбылася на зайздрасць. Більба праз сілу скеміў адпаўзці, каб не стапталі, калі Берт кінуў яго на зямлю. Тролі счапіліся, як сабакі, частуючы адзін аднаго кухталямі і цалкам слушнымі імёнамі. Хутка яны, сціснуўшы адзін аднога лапамі, штурхаючыся і лягаючыся, ледзь не закаціліся ў вогнішча, а Том, каб вярнуць сяброў да розуму, луцаваў іх на ўсю моц дубцом, ад чаго яны зусім ашалелі.
Самы час быў для Більба знікнуць. Але ж ягоныя бедныя маленькія ножкі Берт ледзь не раздушыў сваёй лапішчай, дыхаў Більба з цяжкасцю, галава круцілася, так што ён адпоўз крыху ад святла і спыніўся адпачыць ды перадыхнуць.
I тут пасярод бойкі з'явіўся Балін. Гномы чулі здалёк шум і валтузню і, пачакаўшы Більба або сычынага гукання, скіраваліся адзін за адным да вогнішча — так ціха, як толькі здолелі. Як толькі Том убачыў Баліна, завыў жудасна. Тролі гномаў проста на дух не выносяць (нясмажаных, ва ўсялякім разе). Берт і Біл адразу ж скончылі біцца і сказалі: «Том, хутка мех сюды!» I перад тым, як Балін уцяміў, дзе ва ўсёй гэтай катавасіі Більба, на балі-навай галаве апынуўся мех, а сам ён — на зямлі.
— Яшчэ павінны падысці, — сказаў Том, — ці я зусім розум страціў. Вось гэта і азначае — шмат і нікога. Нікога ўзлахобітаў, але ж шмат гэткіх гномаў. Во як!
— Здаецца мне, ты маеш рацыю, — сказаў Берт. — Лепш нам ад святла выбрацца.
Так яны і зрабілі. 3 мяхамі, якія выкарыстоўвалі, каб насіць бараніну і іншую здабычу, чакалі яны ў прыцемках. Гномы адзін за адным выходзілі да вогнішча, глядзелі здзіўлена на пера-куленыя куфлі, пагрызеную бараніну, і тут — гоп! На галаве мех, і сам на зямлі. Хутка Двалін ляжаў побач з Балінам, і Філі разам з Кілі, і Доры, і Норы, і Оры гуртом, і Ойн, і Глойн, і Біфур, і Бафур, і Бамбур — усе паскіданыя ў адну гару.
— Мы ім пакажам, — паабяцаў Том, бо з Біфурам і Бамбурам давялося цяжка, біліся яны шалёна, сапраўды як загнаныя ў кут гномы.
Торын з'явіўся апошні — і яго знянацку схапіць не атры-малася. Ён чакаў подступу, і каб зразумець, што справы ідуць дрэнна, яму не трэба было бачыць вытаркнутыя з мяхоў гномавы ногі. Ён спыніўся ў цемры непадалёку ад вогнішча і спытаў: «Што тут за справы? Хто тут хапае і б'е маіх людзей?»
— Тролі! — сказаў Більба з-за дрэва. Тролі на яго зусім забыліся. — Яны ў кустах хаваюцца з мяхамі.
— Ага! Хаваюцца, значыць? — сказаў Торын і хутка скокнуў да вогнішча, так што схапіць яго тролі не паспелі. Торын выхапіў з агня вялікі дубец, што палаў з аднаго боку, і канец гэты Берт, не паспеўшы адскочыць, атрымаў проста ў вока. I на нейкі час выбыў з бойкі. Більба стараўся, як мог: ухапіў Томаву нагу, тоўстую, як маладое дрэва, і паляцеў, куляючыся, да кустоў, калі Том нагою падкінуў вуглі з вогнішча Торыну ў твар.
За тое троль атрымаў дубцом у зубы і пазбавіўся аднаго з пярэдніх. Я вам скажу, ну і завыў ён! Аднак жа дакладна ў гэты момант ззаду выскачыў Вільям і насунуў на Торына мех — у момант, з галавы да ног. Так бойка і скончылася. Справы зараз былі — не пазайздросціш. Усе павязаныя ў мяхі, побач з трыма дужараз'юшанымі тролямі (даое з падпалінамі ды сінякамі на добрую памяць), якія спрачаюцца, што лепш, павольна засмажыць гаомаў, ці пакрышыць дробненька ды зварыць, ці проста сесці на іх па чарзе ды расціснуць у фарш. А Більба стаіўся сабе ў кустах з падранай вопраткай і скурай і не наважваўся варухнуцца, каб тролі не пачулі.
Вось у той час і вярнуўся Гэндальф. Але ж ніхто яго не бачыў. Тролі якраз вырашылі засмажыць гномаў цяпер, а з'есці потым — ідэя была Бертава, і згадзіліся на яе пасля доўгай спрэчкі.
— Ды які сэнс смажыць іх адразу, усю ноч прапоркаемся, — сказаў нехта. Берт падумаў, што Вільям.
— Не пачынай спрачацца зноўку, а тое якраз усю ноч і прапоркаемся, — сказаў Берт.
— Хто спрачаецца? — сказаў Вільям, які падумаў, што менавіта Берт пачаў.