Хобіт, або вандроўка туды і назад

— С-с-с, гллыксс! Гоблінссы! Але ж калі ісстота мае падаруначак, наш найкаштоўнейшы падаруначак, то гобліннсы яго знойдуць! Знойдуць, вынайдуць, што ён можа. Мы ніколі не будзем у бясспецы, ніколі, гллыксс! Хто-небудзь з гобліннсаў нассуне на брудны палец, і ніхто яго не пабачыць, ніхто. I прыйдзе сюды, нябачны. I нават нашы востранькія вочкі яго не заўважаць, не заўважаць, і ён прыйдзе, крадучыся, паўзучы, і ссхопіць насс, гллыксс, гллыксс!
— Таму час сканчаць з размоваю, каштоўнассць, і хутчэй, хутчэй. Калі Торбінсс ссюды пайшоў, нам трэба іссці ды паглядзець. Пойдзем! Ужо недалёка. Хутчэй!
Глыкс падскочыў і хуценька пакрочыў прэч. Більба паспяшаўся за ім, яшчэ з перасцярогаю, хоць галоўным яго клопатам цяпер было не спатыкнуцца аб іншую вышчарбіну ды не грымнуцца з грукатам на падлогу. Ад здзіўлення і надзеі ў небаракі аж галава круцілася. Выходзіла, што гэты пярсцёнак — чароўная рэч, якая робіць уладара нябачным! Зразумела, хобіт чуў пра такое ў даўніх, надта старажытных паданнях, але цяжка паверыць, што вось так, на самай справе, выпадкова знайшоў менавіта такое кольца. Факт ёсць факт: Глыкс з вачыма-ліхтарамі прабег, не заўважыўшы Більба, за крок ад таго.
Вось так яны і рушылі. Глыкс, пляскаючы пяткамі па падлозе, мармытаў праклёны і шыпеў, а Більба краўся за ім так мякка і ціхенька, як толькі хобіт можа. Хутка яны дабраліся да мясцін, дзе, як Більба заўважыў па дарозе ўніз, у той і другі бок ад-крываліся праходы. Глыкс адразу пачаў падлічваць іх.
— Адзін налева, так-с. Адзін направа, так-с. Два направа, так-с, так-с. Два налева, так-с, так-с.
I далей, і далей — гэткім жа чынам.
Лік рос, і Глыкс рушыў павольней, задрыжэў і захныкаў. Ад возера свайго ён адыходзіў усё далей і далей, і пачаў баяцца. I гобліны павінны быць непадалёк, і пярсцёнак згубіўся. У рэшце рэшт, ён спыніўся каля нізкага праходу з левага боку.
— Ссем направа, так-с. Шшэссць налева, так-с! — прамармытаў ён. — Воссь ён! Вось шлях да задніх дзвярэй, так-с. Воссь праход!
Глыкс глянуў у праход і адсунуўся назад. «Не, нам не трэба іссці туды, не, мая каштоўнассць, не, не трэба. Гоблінссы там. Мносства гоблінссаў. Мы чуем іх. С-с-с!»
— Што ж нам рабіць? Ліхаманка на іх, трасца на іх! Нам трэба чакаць тут, так-с, мая кашштоўнассць, пачакаць ды паглядзець.
Так яны і засталіся стаяць. У рэшце рэшт, да выхаду Глыкс усё ж Більба вывеў, але трапіць у выхад — ну ніяк! Глыкс сеў, скурчыўся ды абхапіў калені якраз пасярод праходу, і блішчэў халодна вачыма, хістаючы галавой з боку ў бок.
Більба падкраўся крыху бліжэй уздоўж сцяны, цішэй за мыш. Але Глыкс адразу напружыўся, прынюхаўся, і яго вочы загарэліся зялёным. Потым зашыпеў — мякка, але пагрозліва. Бачыць хобіта ён не мог, але небяспеку адчуў і меў іншыя пачуцці, абвостраныя цемрай: слых і нюх. Здаецца, зусім згорбіўся, прыціснуўшы далоні да падлогі, вытыркнуўшы наперад галаву і амаль дакранаючыся носам да камянёў. Хоць бачыў Більба яго толькі як чорны цень у ззянні ўласных вачэй, можна было заўважыць, што напружаны той як нацягнутая струна лука.
Більба амаль што спыніў дых і застыў на месцы. Становішча было адчайнае. Ён павінен, павінен быў выбрацца з цемры, пакуль сілы яго не пакінулі. Павінен змагацца! Ён павінен пырнуць мячом брудную пачвару, вочы ёй выкалаць, забіць! Яна ж збіралася забіць яго! Не, гэта несумленна. Ён зараз нябачны. У яго няма мяча. Ды Глыкс не пагражаў забіць яго і не спрабаваў пакуль што. Глыкс такі нікчэмны, разгублены, няшчасны. Раптоўнае разуменне, жах разам з жалем ускалыхнуліся ў Більба-вым сэрцы: на момант уявіў бясконцы шэраг цёмных, халодных, аднолькавых дзён без надзеі на лепшае, цвёрды камень, халодную рыбу, жыццё заўжды крадучыся, заўжды хаваючыся. Більба скалануўся. А потым раптам, быццам у момант натхнення, узняўшыся з новай сілай і рашучасцю, скочыў.
Невялікі для чалавека скок, але ж у цемры. Проста над Глыксавай галавою, сем лакцёў у даўжыню ды тры ў вышыню. Більба так і не даведаўся, што ледзь не разбіў галаву аб нізкую столь тунеля.
Глыкс у момант скоку адкінуўся назад і выкінуў рукі ў вышыню — але спазніўся. Рукі схапілі толькі паветра, а хобіт, удала прызямліўшыся на ногі, прыпусціў на ўсю моц уздоўж праходу. I не азірнуўся, каб паглядзець, што там робіць Глыкс. Шыпенне да праклёны некаторы час чуліся каля самых пятак, потым скончыліся. I пачуўся страшэнны віск, ад якога аж сэрца скаланулася, віск, напоўнены адчаем і нянавісцю. Глыкс прайграў. Далей ісці не адважыўся. Ён усё згубіў: і ахвяру, і адзіную ў жыцці
рэч, пра якую клапаціўся, сваю каштоўнасць. Більба ледзь не аслупянеў ад гэтага енку, але ўсё ж пабег далей. Слабы, як рэха, але пагрозлівы, пачуўся ззаду голас: «Ззлодзей, ззлодзей, ззлодзей! Торбінсс! Ненавідзім, ненавідзім, ненавідзім, ненавідзім яго назаўссёды!»
Потым — цішыня. Але і яна здавалася Більба пагрозлівай. «Калі гобліны настолькі блізка, што ён здолеў пачуць іх, — падумаў хобіт, — то яны ж пачулі лямант і праклёны гэтай пачвары. Так што асцярожна, а тое ў горшае ўлезеш».
Тунель быў нізкі, груба зроблены, аднак не надта цяжкі для хобіта. Хоць, нягледзячы на асцярожнасць, ён яшчэ некалькі разоў пабіў пальцы на нагах аб непрыемна вострыя камяні, што вытыркаліся з падлогі. «Нізкавата для гоблінаў, асабліва вялікіх», — думаў Більба, не ведаючы, што нават найвялікшыя горныя оркі здольныя бегчы з надзвычайнай хуткасцю сагнуўшыся так, што рукі ледзь не дакранаюцца да падлогі.
Хутка праход, што ішоў уніз, пачаў узнімацца, нават зрабіўся круты, і на яго давялося караскацца — даволі марудна. Нарэшце, круты схіл скончыўся, праход завярнуў за рог, зноў нырнуў уніз, а ўнізе кароткага схілу з-за вугла праблісквала святло. Не чыр-вонае, што звычайна ідзе ад паходняў ды вогнішчаў, а белаватае, бясспрэчна адкрыта-паветраны гатунак святла. I Більба пабег!
Імчаў, як толькі ногі неслі, завярнуў за апошні рог і выскачыў раптам на адкрытае месца, асляпляльна яркае пасля гадзінаў цемры — хоць святло праходзіла толькі праз дзверы, даволі вялікія каменныя дзверы, якія пакінулі адчыненымі.
Більба зміргнуў і раптам убачыў гоблінаў: пры поўным узбраенні, з мячамі нагала яны сядзелі як раз побач з дзвярыма і назіралі за імі ва ўсе вочы, а таксама і за праходам. Гобліны, без сумневаў, былі падрыхтаваныя да турботаў.
I ўбачылі яны Більба раней, чым той пабачыў іх. Менавіта так — убачылі яго. Ці выпадкова так здарылася, ці пярсцёнак апошні раз выкінуў каленца, перад тым як прызнаць новага гаспадара — але на пальцы яго не апынулася. Гобліны задаволена закугыкалі і рынуліся да Більба.
Вострыя кіпцюры жаху І жалю, быццам рэха Глыксавага няшчасця, зачапілі сэрца Більба. Забыўшыся нават меч выхапіць з похваў, сунуў хобіт руку ў кішэню. Вось ён, пярсцёнак, у левай кішэні, паслухмяна сеў на палец. Гобліны спыніліся, бо раптам не ўбачылі перад сабой анічога — хобіт знік. Яны залямантавалі ўдвая гучней, але ўжо не так задаволена.
— Дзе ён? — галасілі яны.
— Уверх пабег, — віскаталі некаторыя.
— Туды, туды, — крычалі іншыя.
— Не, туды! — гарлапанілі астатнія.
— Дзверы, сачыце за дзвярыма! — зароў капітан.
Надрываліся свісткі, лязгалі броні, бразгалі мячы, гобліны лаяліся, сыпалі праклёны і бегалі туды-сюды, чапляючыся адзін за аднаго, падаючы і набіраючыся злосці. Шуму было, мітусні, кагалу — не паверыце!
Перапалохаўся Більба страшэнна, аднак розуму хапіла ўцяміць, што да чаго, ды шмыгнуць за вялізную бочку (з пітвом для гоблінаў-вартавых), каб пад нагамі не блытацца, і не быць патаптаным, да смерці збітым ці выпадкова злоўленым на-вобмацак.
«Я павінен дабрацца да дзвярэй. Я павінен!» — паўтараў хобіт самому сабе, але адважыўся паспрабаваць толькі пасля доўгага чакання. Адразу ж пачалася жудасная гульня ў «сляпога ката». Гобліны шалёна насіліся туды і сюды, небарака хобіт скакаў сюды і туды, ухіляючыся, сутыкнуўся з гоблінам (які не зразумеў, аб што пабіўся), бразнуўся аб падлогу, хутка папоўз ракам, над-звычайна своечасова праслізнуў паміж ног у гоблінскага капітана, ускочыў і памчаўся да дзвярэй.