Новая зямля (на белорусском языке)

I лбоў не бiлi б там за мiску, 
Як гэта водзiцца ў народзе; 
Там зможаш быць з суседзьмi ў згодзе. 
Другое дзела - воласць блiзка. 
I то не дробная, брат, рыска; 
Там школка ёсць, а дзецям трэба 
Даўно навука i вучэба, 
А то растуць, на лес вось глядзя; 
Зiрнi: унь дуб якi ўжо Ўладзя! 
На зэдлi Ўладзiк схiсянуўся, 
Алесю хiтранька ўсмiхнуўся. 
- Ну, а я, тата, цi вялiкi? 
Спытаў Алесь. - Ты? салапяка! 
Нос абатры йдзi, разявяка! 
Ўсё грае носам, бы музыкi 
У гэтай кiрпе завялiся. 
Вазьмi анучу, абатрыся! 
Алесь не рад быў, што спытаўся, 
I ў кут ён борздзенька хаваўся. 
I бацька моўкне i чакае, 
Што скажа дзядзька або мацi, 
I цiха стала ўраз у хаце: 
Чутно, як муха пралятае. 
- Пасада, кажаш, вельмi ўдатна, 
Ўсяго там родзiцца аж надта. 
Чаму ж яе там не купляюць? 
На нас, цi што, людцы чакаюць? 
Пытае мацi. - Каб такая 
Была зямля гэта прыўдала, 
Яна б дагэтуль не гуляла. 
Або аб ёй нiхто не знае? 
Цi тыя людзi ўсе паснулi, 
Якiм зямелька трэба пiльна?.. 
Ой, каб яна была прыхiльна, 
Яе б даўно ўжо прыгарнулi. 
- Чакаць не будзе, ёсць вядома, 
Калi сядзець ты будзеш дома 
Каля свайго збана, карыта, 
Сказаў Мiхал крыху сярдзiта, 
Сама зямля не прыйдзе, чуеш, 
А сам за ёю павандруеш. 
Калi сядзець ды так гадацi, 
Не выседзiш нiчога, мацi. 
Не бойся: людзi не сядзяць, 
Зямля не будзе нас чакаць, 
Не запустуе, не згуляе! 
- А пэўна, - дзядзька пацвярджае. 
- Ды як яно ўжо нi было б там, 
Зноў кажа бацька, - а пад плотам, 
Зямлю купiўшы, не валяўся б, 
Ды як бы жыў яшчэ! Не знаўся б 
Нi з панскай ласкай, нi з панамi, 
Жылi б сабе гаспадарамi. 
А што за шчасце тут, спытаем? 
Якi прыбытак мы тут маем? 
Вуглы падпёрты пiрагамi? 
Што грыб падымеш тут часамi? 
За ўсё iх голаву, з грыбамi!.. 
Яно б чаму? служыць бы можна, 
Каб не валяўся так нязбожна 
У вочы гэты Рак-вар'ят. 
Цi ж чалавек ён? азiят, 
Душа зацятая, лiхая, 
Такiх паноў i свет не знае. 
Ды хоць бы пан, а то - зараза, 
Так, шалахтун, байструк, пралаза, 
Няшчасны вырадак, пастух... 
А колькi гонару i мух! 
Ды як тут жыць? Няма ахвоты, 
I марны ўсе твае турботы. 
Жывеш, лiпiш, як на калу ты, 
I ногi й рукi ўдзеты ў путы. 
А подзьме вецер, i ўсё бухне, 
I ўсё старанне тваё рухне. 
А дзе дзявацца? Пакукуеш, 
А век на службе не звякуеш. 
I ўсе тужлiва замаўкалi, 
I думкi кожнага займалi 
Аб тым, што тут жывеш дачасу, 
Жывеш сяк-так, пакуль жывецца. 
Калi ж нiбудзь, а давядзецца 
Шукаць свайго хлябка i квасу. 
IV. НА  ПЕРШАЙ  ГАСПАДАРЦЫ 
- То як жа быць? - спытаў Антонi. 
Давай, брат, думаць хоць сягоння 
Цi так цi сяк, каб даць параду 
I к аднаму ўжо прыйсцi ладу 
Раз назаўсёды, аканчальна. 
Вядома, служба - рэч гадальна, 
А ў гэтым пекле i тым болей: 
Не пэўна жыць пад панскай воляй. 
Але з чаго пачаць, мой браце? 
Бо невялiкае багацце, 
I як ты знойдзеш канцы тыя, 
Калi кiшэнi ў нас пустыя? 
- Ну, ты заглядваеш далёка, 
Дык трохi хiбiць тваё вока 
Вось гэта раз; а па-другое 
У нас ужо ёсць сёе-тое: 
Ну, пляц, зямлi на чвэрць надзела; 
Лiчы пад тысячу iх смела. 
А там зямельны банк паможа, 
Быка, карову прадамо... 
Чаго палохацца? дармо! 
Абы ахвоту меў, нябожа! 
А пры жаданнi, пры ахвоце 
Сам чорт не страшан у балоце! 
Сказаў Мiхал на словы брата, 
Сказаў рашуча i заўзята. 
А мацi слухае маўклiва, 
Аб чымся думае тужлiва; 
Сказаць штось хоча i ўздыхае, 
Штось за язык яе трымае. 
- Вось як пачнеш так разважанне, 
Агоркне ўсё табе дазвання, 
Нарэшце мацi не ўтрывала: 
- Таго няма, другога мала; 
А як жывеш ды не гадаеш, 
То й лiха тога не зважаеш... 
Так... хоць зямлi свае нямнога, 
Але ўсё ж лепей, як нiчога. 
А збудзь яе - пачуеш страту, 
Бо дзе паставiш тую хату, 
Калi няшчасце напаткае? 
Бо гэта служба ўжо такая. 
А там, за светам, на чужыне 
Нiхто цябе, ой, не прыхiне! 
I як там будзе з той зямлёю? 
Не хвацiш голаю рукою, 
Няпэўна ўсё i невядома, 
Дык больш пiльнуйцеся вы дому! 
- Ну, вось кабецiна дзiўная! 
Мiхал на жонку нападае. 
Цi ж мы зямлю сваю збываем? 
Мы на рахункi прыкiдаем. 
Ды што, скажы, ну хоць бы й пляц? 
Падумаць - выстраiш палац! 
Па часе будзе i развага, 
Калi ў лоб стукне табе шляга! 
- Вядома, бацькаўшчыны шкода, 
Сказаў Антось у тоне згоды. 
Але ж i трэба меркавацца 
I аднаго чаго трымацца; 
I не чужым, а сваiм вокам 
Агледзець трэба ненарокам, 
Як мае быць Заблонне тое; 
А можа, выйдзе што-якое. 
Рабiць тут трэба - адно слова, 
Не то што - цуп-луп! - i гатова, 
Бо гэта справа - не пустая; 
Людскi ж язык касцей не мае. 
Я так бы раiў: выбраць час 
I аглядзець усё зараз, 
А там сама пакажа справа, 
Цi варта шуму ўся аблава, 
Бо мо ваўкi ўсе пасхадзiлi. 
На том яны i парашылi. 
Я тут спыню апавяданне, 
Каб значны крок ступiць назад, 
Зрабiць уважлiвы агляд 
Прычын iмкнення, парывання 
На новым грунце сесцi стала, 
I чым жыла душа Мiхала. 
А поруч з гэтым мiмаходам 
Жыццё мiнулае крануць 
I ў цёмны кут яго зiрнуць, 
Дзе пад халодным яго лёдам 
Назло лiхiм яго прыгодам 
Крынiцы свежыя цякуць. 
Мiхал... вы лепш спытайце самi 
Пра палясоўшчыка Мiхала: 
Яго ўся воласць наша знала, 
Ён быў вядомы мiж панамi! 
Ды што паны?! сам князь Антонi, 
Я памятаю, як сягоння, 
Не раз з Мiхалам меў размову. 
I знаў жа службу леснiкову! 
Ён ведаў, як свае пяць пальцаў, 
Ну, да мала ўсiх мiкалаўцаў. 
Патрава здарыцца, пакража, 
Як бачыш, вызнае, дакажа 
I дойдзе ўжо да галубочка, 
Як бы па нiтцы да клубочка. 
Дык i не дзiва, што Мiхала 
У нас любiлi вельмi мала. 
Мiхал сам гэта чуў i ведаў, 
Ды што ты зробiш? Так з прадзедаў 
Было-вялося i вядзецца, 
I ўсё ўпустую люд таўчэцца; 
Ды будзе час паразумення 
Таўкне пад самае карэнне... 
I вось што, братцы, дзiўна ў свеце, 
Вы толькi добра паглядзеце: 
Той чалавек, што першы, збоку, 
Ўжо без таго не ступiць кроку, 
Каб не ткнуць пальцам на другога, 
Як на заклятага, лiхога, 
Ён тое самае ўчыняе, 
За што другога бэсцiць-лае, 
Як толькi скуру яго ўздзене 
Цi чуць кранецца яго кiя